Αύξηση Δαπανών και Επιπτώσεις του Πληθωρισμού στα Νοικοκυριά
Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) δημοσίευσε (27/9/2024) τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) για το 2023, προσφέροντας μια συνολική εικόνα των δαπανών των ελληνικών νοικοκυριών. Το μέσο νοικοκυριό στην Ελλάδα δαπάνησε 20.223,36 ευρώ το 2023, ή περίπου 1.685,28 ευρώ μηνιαίως. Αυτή η ετήσια δαπάνη σημείωσε αύξηση 5,3% σε σχέση με το 2022, η οποία οφείλεται κυρίως στον πληθωρισμό, που ανήλθε στο 3,5%.
Η αύξηση αυτή φαίνεται πιο περιορισμένη, μόλις 1,7%, όταν εξετάζουμε τα δεδομένα σε σταθερές τιμές, δηλαδή αφού αφαιρεθεί η επίδραση του πληθωρισμού. Αυτό σημαίνει ότι, παρά την αύξηση των χρηματικών δαπανών, η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών δεν βελτιώθηκε σημαντικά, αφού το κόστος ζωής αυξήθηκε με γρηγορότερο ρυθμό.
Ανισότητες στις Δαπάνες ανά Περιφέρεια: Η Αττική σε Κορυφαία Θέση
Η έρευνα έδειξε ότι η περιοχή με την υψηλότερη μέση ετήσια δαπάνη ήταν η Περιφέρεια Αττικής, με 23.325,96 ευρώ, ενώ η χαμηλότερη καταγράφηκε στη Στερεά Ελλάδα, με 14.052,24 ευρώ.
Αυτό φανερώνει σημαντικές ανισότητες στην κατανάλωση μεταξύ διαφορετικών περιοχών της χώρας.
Τα νοικοκυριά σε αγροτικές περιοχές ξοδεύουν κατά μέσο όρο 1.386,73 ευρώ το μήνα, ποσό κατά 21,6% χαμηλότερο από εκείνα που ζουν σε αστικές περιοχές, όπου η μηνιαία δαπάνη φτάνει τα 1.769,24 ευρώ.
Αυτή η διαφορά υποδηλώνει ότι τα νοικοκυριά στις αστικές περιοχές έχουν μεγαλύτερες ανάγκες ή περισσότερους πόρους για κατανάλωση.
Πώς Ξοδεύουν τα Νοικοκυριά: Διατροφή, Στέγαση και Μεταφορές στην Κορυφή των Δαπανών
Οι μεγαλύτερες κατηγορίες δαπανών για τα ελληνικά νοικοκυριά είναι τα είδη διατροφής και μη οινοπνευματώδη ποτά (20,7%), η στέγαση (14,1%) και οι μεταφορές (13,1%). Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι τα φτωχότερα νοικοκυριά ξοδεύουν πάνω από το 55% των εισοδημάτων τους για τρόφιμα και στέγαση, ενώ τα πλουσιότερα νοικοκυριά αφιερώνουν μόνο το 24,8% για αυτές τις ανάγκες.
Αυτή η διαφορά δείχνει πόσο δύσκολη είναι η καθημερινότητα για τους πιο ευάλωτους πολίτες, οι οποίοι δεν μπορούν να δαπανήσουν σε άλλες κατηγορίες όπως αναψυχή ή διασκέδαση.
Σημαντική Μείωση των Δαπανών από το 2008
Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας είναι η μακροχρόνια μείωση των δαπανών των νοικοκυριών. Από το 2008 μέχρι το 2023, η μέση ετήσια δαπάνη μειώθηκε κατά 20,5%.
Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις δαπάνες για ένδυση και υπόδηση, οι οποίες μειώθηκαν κατά 54,7%.
Επίσης, οι δαπάνες για αγαθά όπως τα διαρκή αγαθά και οινοπνευματώδη ποτά παρουσίασαν σημαντική μείωση, ενώ μόνο οι δαπάνες για τρόφιμα έδειξαν μια ελάχιστη αύξηση της τάξεως του 0,3%.
Ανισότητες και Οικονομική Κατάσταση των Διαφορετικών Κοινωνικών Ομάδων
Η έρευνα αποκαλύπτει σημαντικές ανισότητες μεταξύ των νοικοκυριών. Τα νοικοκυριά του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού δαπανούν 5,72 φορές περισσότερο από εκείνα του φτωχότερου 20%.
Ο δείκτης ανισότητας αυτός αυξήθηκε σε σχέση με το 2022, δείχνοντας ότι η οικονομική απόσταση μεταξύ των κοινωνικών τάξεων διευρύνεται.
Το ποσοστό των ανθρώπων που απειλείται από φτώχεια αυξήθηκε το 2023 στο 18,7%, από 17,4% το 2022, όταν λαμβάνεται υπόψη μόνο η καταναλωτική δαπάνη. Όταν συνυπολογιστούν και άλλες μορφές εισοδήματος (όπως ιδιοκατοίκηση ή παροχές), το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 13,8%, αλλά παραμένει ανησυχητικά υψηλό.
Συνθήκες Διαβίωσης: Τι Διαθέτουν τα Νοικοκυριά
Η έρευνα παρέχει επίσης μια εικόνα των συνθηκών διαβίωσης. Σχεδόν όλα τα νοικοκυριά διαθέτουν έγχρωμη τηλεόραση (99,3%), ενώ το 80,7% έχει προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή με πρόσβαση στο διαδίκτυο, ποσοστό αυξημένο κατά 4,1% σε σχέση με το 2022. Ταυτόχρονα, το 69,3% των νοικοκυριών έχει τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο, ενώ το 57,8% χρησιμοποιεί κεντρική θέρμανση ως κύρια πηγή θέρμανσης.
Προτιμήσεις και Μειώσεις στις Καταναλωτικές Συνήθειες
Η μέση μηνιαία κατανάλωση αγαθών όπως το κρέας, τα φρούτα, και τα λαχανικά μειώθηκε σε σχέση με το 2022, κάτι που δείχνει ότι οι καταναλωτές προσπαθούν να περιορίσουν τις δαπάνες τους στα είδη πρώτης ανάγκης. Ενδεικτικά, η κατανάλωση ψαριών μειώθηκε κατά 11,8%, ενώ η κατανάλωση κρέατος και γάλακτος μειώθηκε κατά 6,1% και 5,2%, αντίστοιχα.
Η μείωση αυτών των κατηγοριών αποκαλύπτει την πίεση που δέχονται οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί και την ανάγκη για περικοπή ακόμα και στις βασικές ανάγκες.
Συμπεράσματα: Προκλήσεις για την Κοινωνία και την Οικονομία
Τα ευρήματα της Ε.Ο.Π. 2023 αποκαλύπτουν τις πιέσεις που δέχονται τα ελληνικά νοικοκυριά σε ένα περιβάλλον αυξημένου κόστους ζωής και μειωμένης αγοραστικής δύναμης. Η ανισότητα μεταξύ των πλουσιότερων και φτωχότερων στρωμάτων της κοινωνίας διευρύνεται, ενώ οι αυξημένες δαπάνες για βασικά αγαθά όπως η στέγαση και τα τρόφιμα δείχνουν την ανάγκη για μέτρα που θα ενισχύσουν την οικονομική βιωσιμότητα των πιο ευάλωτων ομάδων.
Οι μακροχρόνιες μειώσεις των δαπανών καταδεικνύουν ότι η ανάκαμψη από την κρίση είναι αργή και άνιση. Απαιτούνται πολιτικές που θα ενισχύσουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και θα περιορίσουν την αυξανόμενη ανισότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες θα έχουν την ευκαιρία να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους σε μια εποχή συνεχών οικονομικών προκλήσεων.